TE ZIEN IN… Aflevering 358: Het grote bladerboek brengt bomen en bladeren dichterbij
REGIO – Het grote bladerboek, Van beuk tot Ginkgo, is een ideaal, zintuiglijk geschreven zomerboek waarin de auteurs Dan Crowley en Douglas Justice de verwondering over de rijkdom van het leven van vijftig over de wereld verspreide bomen dichterbij brengen. Het boomblad is uitgangspunt, op de omslag zijn al omtrekken te voelen van dertien in hoogglans opgedrukte bladeren.
Toegankelijk
De schrijvers hebben een originele invalshoek voor hun toegankelijke en leerzame boomverhalen en groeperen bomen niet geografisch of alfabetisch maar rond steeds andere boomaspecten. De hoofdstukken: Wat een opmerkelijke inzet van chemische stoffen!, Gedaanteverwisselaars, Nuttige planten, Curieus en nog curieuzer, Formidabele afweer, Bijzondere kenmerken, Intieme relaties… en als laatste Landschapsbepalend, lichten ook boomsoorten toe uit het RTV NOF-uitzendgebied. Het Grote bladerboek is de vertaling van The Lives of Leaves (2021), het leven van bladeren, met per boom een zwartwit-boomblad.
Bron van leven
Het ontleden van bladeren is de start voor verhalen over leven in, door en rond de boom, gastheer voor veel leven. Bladeren, zaadknoppen, bloesems, schors en sapstromen zijn wel gebruikt als voedsel, smaakstof, geurstof, medicijn, abortief middel en blijken soms giftig. Het is bekend dat bladeren, takken of stammen ook gezien worden als bouwmateriaal of dakbedekking, minder bekend zijn de verdedigingsmechanismen van bomen en de complexe samenwerking met de omgeving, die verder gaat dan bevruchting door insecten en boomprimaten. De beeldende beschrijving van de kleur, geur, veerkracht en dichtheid van de verschijningsvorm laat zien dat 50 bomen veel meer dan hun blad of silhouet in het landschap, een bron van leven zijn.
Ratelpopulier Noordoost Friesland
De Populier, Poppel, Peppel, Trilpopulier, Esp of Populus is een bladverliezende loofboom uit de wilgenfamilie (Salicaceae). Het geslacht Populus omvat rond 100 soorten. In de Benelux groeit van nature alleen de ratelpopulier Populus tremula en zeer weinig de zwarte populier Populus nigra (Er staat een monumentale P. nigra in Sint Annaparochie). De ratelpopulier Populus tremula is een waardevolle boom of hoge struik in grote en kleine landschappen in Noordoost-Friesland in houtwallen, langs wegen, waterlopen en in bossen. De boom biedt beschutting aan dieren, is belangrijk voor de biodiversiteit en heeft voor het blad uitkomt kenmerkende hangende katjes en verspreid staande spitse knoppen. Stuifmeel wordt verspreid door de wind, de later verspreide vruchten geven, door aanwezigheid van wollige haren, het verschijnsel zomersneeuw.
Dicht sonisch geluid
De spiraalvormig geplaatste hartvormig tot ronde ratelpopulierbladen zijn naar onder toe lichtgroener. De zijdelings afgeplatte steel dwars op het vlak van het blad zelf, maakt dat de bladeren bij een beetje wind trillen en een ratelgeluid voortbrengen. De ratelende Landschapsbepalende Amerikaanse Ratelpopulier Populus tremoloides in het boek klinkt als ‘stromend water’, ‘vriendelijk geknisper’, ‘aanzwellen en wegsterven van een regenbui’ en ‘ontspannend, niet echt meditatief geluid’. Deze natuurlijke ruis lijkt op kunstmatig sonisch dicht, onzuiver geluid, waarin aparte hoge en lage frequenties niet te onderscheiden zijn. Deze ruis overspant verkeerslawaai en willekeurig rumoer, waardoor mensen zich beter kunnen concentreren. Een ratelpopulier in vol blad klinkt kalmerend en opwekkend.
Waardboom
Ratelpopulieren hebben veel licht nodig en groeien van nature op vochtige en voedselrijke bodems, een aantal soorten gedijt op drogere gronden. Het lichte hout van de snelgroeiende populieren kan na 15 tot 25 jaar geoogst worden voor timmerwerk, meubels en verpakkingen. De boom neemt tijdens de groei veel basische mineralen zoals calcium en kalium op. De relatief basenrijke bladeren zijn snel afbreekbaar en vormen een rijk strooisel dat de bodem verrijkt en verzuring tegengaat. Ratelpopulieren hebben de hoogste geassocieerde biodiversiteit van alle populieren. Het blad is een belangrijke voedselbron voor veel diersoorten. De relatief hoge pH van de schors trekt veel, vaak zeldzame, (korst)mossen en insecten aan en de zachte bast maakt het een fijne nestboom voor spechten en voedselbron voor de bever. De vlinderstichting stelt dat populieren tot 40 meter hoog kunnen worden en een belangrijke voedselbron zijn voor rupsen en insecten als de wilgenhoutvlinder, hoornaarsvlinder, grote en kleine populierenboktor en populierenwespvlinder. Gallen-vormende soorten als trilgalmug (Diplosis tremulae) en populierenurntjesgalmug (Harmandiola globuli) zijn uitsluitend aan Ratelpopulieren gebonden. Het verhaal heeft de ratelpopulier, die maximaal rond tweehonderd jaar oud wordt, vaak 130 jaar, dichterbij gebracht en met andere verhalen verwondering gewekt over wat bomen zijn, kunnen en betekenen.
Illustraties:
1. Voelbare bladeren op Het grote bladerboek. Van beuk tot Ginkgo: vijftig bijzondere bladeren en wat ze ons vertellen over de wonderen van de natuur (2022) van Dan Crowley en Douglas Justice, illustraties Carmi Grau.
2. Carmi Grau. Blad van Amerikaanse Ratelpopulier, pagina 336, zie 1.
3. “Aus Wald und Flur Pflanzen unserer Heimat”: 1 en 2: blad boven- en onderzijde, 3 mannelijk bloeikatje, 4 enkele vrouwelijke, 5 enkele mannelijke bloem, 6 (behaarde) vrucht.
Stuur je tip, video of foto's naar:
0511-441202 of nieuws@rtvnof.nl.