Hoogtijdagen deel 2: Harkema-Opeinde 1966-1970

Zeven jaar na de oprichting was Harkema-Opeinde derdeklasser, vijf kampioenschappen rijker. Na de eerste zeven jaren, die min of meer als een grote zegetocht door de noordelijke provincies kunnen worden beschouwd, kon Harkema op het derde niveau op meer tegenstand rekenen. Na een moeizame start in het debuutseizoen (negende plaats) zou de Harkemaster zondagclub vlot uitgroeien tot een stabiele vereniging in de derde klasse. Liefst 13 jaar lang zou ‘De Heide’ uitkomen in 3B, een klasse met clubs uit Oost-Friesland, West-Groningen en de hoofdstad van de provincie Groningen. In de jaren ’50 promoveerde en degradeerde er uit 3B slechts één team. Dat zorgde er voor dat vaak dezelfde ploegen naar Harkema kwamen. Dit geringe verloop der tegenstanders wil niet zeggen dat het tijdperk 1953-1966 saai was. Integendeel…

Zo was er 1953 een memorabel voorval bij een wedstrijd van Harkema-Opeinde. De uitwedstrijd tegen Jubbega moest wegens eerdere misdragingen van de Jubbega-aanhang zonder publiek worden gespeeld. Het bestuur van de Jubbegaasters zorgde er keurig voor dat het veld die middag gevrijwaard bleef van toeschouwers. Toch vonden de baldadige supporters – veelal jeugd – een manier dwars te liggen. Staand achter een sloot, gelegen net buiten het sportpark, bekogelden ze Harkema-keeper Hamstra met stenen. Meerdere keren moest er het duel door de arbiter van dienst worden stilgelegd. Ondanks alle onderbrekingen had Harkema die middag weinig moeite met de Kompenijsters. Het werd 2-6. In later jaren zouden ontmoetingen tussen Harkema en Jubbega altijd bijzonder blijven, al konden de beide clubs van vergelijkbare komaf het doorgaans prima met elkander vinden. Een ander moment waar later nog vaak over na zou worden gesproken, vond plaats in datzelfde seizoen.

Harkema-Opeinde had het zwaar in 1954 en kon de punten goed gebruiken om uit de klauwen van het degradatiespook te blijven. De lichting voetballers die Harkema vlak na de oprichting successen had gebracht, verouderde. Er moest jeugd ingepast worden. Nu liep er in de jeugd één speler rond die al langer onderwerp van gesprek was op de Harkemaster heide. Zijn naam was Albert Alma, velen kenden hem enkel als ‘Pierke’. Al vroeg was zichtbaar dat ‘Pierke’ een uitzonderlijk talent was. Harkema-trainer Henny Stelwagen aarzelde dan ook niet om de 14-jarige rasvoetballer op 19 april 1954 te laten debuteren in Harkema-Opeinde 1. Het bleek een gouden greep. Met een loepzuivere hattrick had ‘Pierke’ een groot aandeel in de 1-4 zege die de Harekieten die middag in Groningen boekten tegen Groen-Geel.

Het betaald voetbal stond anno 1954 in de kinderschoenen. Toch waren de hoogst spelende clubs – Heerenveen en Leeuwarden – al bij de pinken. Spoedig kreeg ‘Pierke’ bezoek van een scout van Leeuwarden. Een overgang naar de nieuwbakken profclub kon niet uitblijven. In de Friese hoofdstad groeide Alma uit tot wat volgens velen na Abe de beste Friese voetballer aller tijden was. Een speler die zonder meer in de Eredivisie thuis hoorde. In Leeuwarden zat dat er niet in. Daarom vertrok ‘Pierke’ in 1962 naar GVAV. Tot 1965 zou de Harkemaster op het hoogste niveau actief blijven. Daarna volgde de terugkeer naar Leeuwarden, waar Alma in later jaren ook nog FVC zou dienen als speler en jeugdtrainer. De bescheiden balvirtuoos blikte in 1972 tevreden terug op zijn carrière, al vond hij het jammer nooit het Nederlands elftal gehaald te hebben. Er was voor Alma genoeg moois om op terug te blikken. Zo was hij op 15 november 1964 de grote uitblinker tijdens de wedstrijd GVAV-Ajax. De Groningers wonnen met 3-1. Het duel zou de boeken vooral in gaan omdat er aan Amsterdamse kant een speler zijn debuut maakte: Johan Cruijff.

Hoewel er in Harkema-Opeinde vol trots werd gekeken naar de prestaties van ‘Pierke’, moest het vlaggenschip van de zondagclub het begrijpelijkerwijs zonder hem doen. Gelukkig braken er meer talentvolle voetballers door in de jeugdafdeling van de groengelen. Dit bleek al in 1958, toen Harkema-Opeinde kampioen werd in 3B. Promotie leverde dit niet op. Er was namelijk maar 1 plekje te vergeven in de tweede klasse, terwijl er vier derde klassen waren. Er volgde een promotiecompetitie met de andere kampioenen: Jubbega, Asser Boys en Meeden. Het was uiteindelijk het Jubbega van de gebroeders De Vries, met Grietus als belangrijkste exponent, dat de weg omhoog vond.

Wout van der Heide was één van de kroonjuwelen van de lichting die Harkema-Opeinde in de jaren ’60 definitief op de kaart zette. Net als bij dorspgenoot ‘Pierke’ Alma kreeg ook Van der Heide op een goede dag visite van een delegatie uit Leeuwarden die namens de stichting Cambuur hengelden naar de diensten van de Harekiet. In 1969 was de transfer een feit. Gelukkig werd Wout niet in Leeuwarden: ,,Als we op zondagmiddag hadden gevoetbald, haastte ik me na afloop van de wedstrijd meteen naar de radio om ROND 6 uur te achterhalen hoe Harkema-Opeinde het er vanaf had gebracht die middag. Ik kon niet aarden in Leeuwarden.’’ Het verblijf bij Cambuur duurde dan ook maar een jaar. Wout’s jongere broer Fokke (overleden in het jaar 2000) was beter bestand tegen het profwereldje, zo memoreert Wout: ,,Toen Fokke net bij Cambuur speelde, waren er steeds een paar teamgenoten die zijn shampoofles jatten. Op een goede dag stopte Fokke thuis 5 volle shampooflessen in zijn sporttas. Toen hij die avond na het trainen onder de douche zou gaan, waren zoals verwacht alle vijf flessen uit zijn tas verdwenen. Eenmaal in de douche stonden een handvol ploegmakkers te tieren en te schelden. Fokke had thuis alle flessen gevuld met motorolie.’’

De nieuwe lichting voetballers bleek in 1965 volwassen te zijn geworden. Onder trainer Stelwagen werd er een nadrukkelijke gooi naar het kampioenschap gedaan. Er was slechts één ploeg in 3B die gelijke tred kon houden: Helpman. Waar Harkema leunde op het collectief, was Helpman met de gebroeders en oud-profs Jan en Klaas van den Berg meer een ploeg van de individuele kwaliteiten. Als het eenmaal liep bij de ploeg uit Haren, werd er behoorlijk met scherp geschoten getuige de meer dan 80 gemaakte doelpunten na 20 duels. Tot de voorlaatste speeldag gaven de beide kampioenskandidaten elkaar geen duimbreed toe. Een beslissingswedstrijd om de titel leek aanstaande, al waren veel kenners benieuwd of Harkema op de laatste speeldag bestand was tegen de druk. Terwijl Helpman in de slotronde het al wekenlang gedegradeerde Niekerk trof, hadden de Friese Woudbewoners nog een lastig klusje voor de boeg, uit tegen Oosterwolde, de nummer 4 van de ranglijst.

Onder het toeziend oog van 700 meegereisde supporters had Harkema de zenuwen in de Stellingwerven maar moeilijk onder controle. Pas toen Sake Kooistra de openingstreffer forceerde, begon het te lopen aan Harkemaster zijde. Nog voor er een uur was gespeeld, zorgden Willem Schievink en andermaal Sake Kooistra er voor dat er van spanning geen sprake meer was. In de tussentijd werd er nimmer geïnformeerd naar de score bij de wedstrijd Niekerk-Helpman. Een live-uitslagenapp was er niet, de meeste sportparken hadden zelfs nog geen kantine. Er werd simpelweg vanuit gegaan dat concurrent Helpman varkentje ‘Niekerk-uit’ zou wassen. Dat was enigszins te begrijpen. Helpman had Niekerk in Haren met 6-1 geklopt en was al 17 duels op rij ongeslagen. Pas toen de bussen alweer op terugreis waren, was er een heldere geest die bij een benzinestation toch nog even met de bond ging bellen hoe het in Niekerk was afgelopen. Het bericht dat door de hoorn schalde was even verrassend als verheugend; Helpman had zich met 2-1 laten verrassen. Harkema was kampioen!

Voor het eerst in haar bestaan mocht Harkema-Opeinde zich tweedeklasser noemen. De verwachting was dat ‘De Heide’ op het hogere niveau geen modderfiguur zou slaan. Die prognose kwam uit. Een derde plaats sprak in de wijde omtrek tot de verbeelding. Voetballiefhebbers waren onder de indruk van het ijzersterke collectief van de Harekieten. Velen zag in de ploeg zelf een toekomstig eersteklasser. Het tweede seizoen in de tweede klasse begon hoopvol. Buurman Surhuisterveen werd voor 1550 ooggetuigen met 3-0 over de knie gelegd. Een week later ging het in Sneek faliekant mis. De uitwedstrijd tegen LSC zou de voorbode zijn van een incidentrijk seizoen waarin Harkema de krant meer dan eens negatief zou halen.

Aanvankelijk wees niets er op 10 september 1967 op dat het mis zou gaan. Bij een 1-1 score kabbelde de wedstrijd LSC 1890-Harkema Opeinde rustig naar het einde. Beide ploegen leken vrede te hebben met het punt. Toen Harkema-keeper Fokke Kooistra in de 88ste minuut een ongevaarlijke voorzet uit de lucht plukte, was er even consternatie. LSC-aanvaller Graatsma duwde de Harkema-goalie met bal en al over de lijn. Het oproer verdween al snel omdat vrijwel iedereen verwachtte dat het doelpunt afgekeurd zou worden. Dat veranderde toen bleek dat arbiter Plant naar de middenstip wees. De Winschoter leidsman werd onmiddellijk belaagd door een handvol Harkema-spelers. Daar hield het niet op; ook een kluwen supporters betrad het veld om verhaal te halen bij de scheidsrechter. Nadat de Harkema-aanhang het veld het verlaten, werd het duel onder grimmige omstandigheden hervat. Vrijwel direct na de aftrap beging Wout van der Heide een overtreding die hem op een veldverwijdering kwam te staan. Van der Heide weigerde het veld te verlaten. De man in het zwart staakte daarop de wedstrijd. Opnieuw kreeg hij daarop te maken met een keppel woeste Wâldbewoners. Dit keer werd de onvrede geuit met enkele rake klappen.

Het voorval haalde alle kranten en kwam bij de KNVB onder het vergrootglas te liggen. De straf was niet mals: de toch als fair te boek staande Wout van der Heide werd een jaar geschorst. In 2014 blikte de laatste man van weleer terug: ,,Wat ik in Sneek deed was niet slim. Maar het voelde als zo’n groot onrecht. Ik kon dit niet verkroppen en heb me verkeerd geuit.” Van der Heide was niet de enige die geschorst werd. Ook aanvoerder Wopke Elzinga, tevens topschutter van het elftal, werd door de bond buitenspel gezet. Harkema-Opeinde strafte zelf een viertal supporters. Hen werd de toegang tot het sportpark ontzegd. In afgeslankte vorm had Harkema moeite de draai te vinden in klasse 2A. Een dikke maand na de taferelen in Sneek was er opnieuw een speler van de Harekieten die enkele weken in de strafbank plaats mocht nemen. In de uitwedstrijd tegen Oosterparkers reageerde Bram Alma op zijn Harkemasters toen hij een klap kreeg van Oosterparker Zuidema. Alma sloeg zijn opponent met een rechtse directe knock-out. De Groninger voetballer kwam er pas in het ziekenhuis, toen hij weer bij zijn positieven kwam, achter dat ook hij door de arbiter van het veld was gestuurd.

Tot de winterstop bleef Harkema-Opeinde hoop houden om het tweedeklassersschap te verlengen. Toen in de tweede seizoenshelft 7 keer op rij werd verloren, moest de trieste aftocht naar de derde klasse aanvaard worden. Een sneu einde voor trainer Henny Stelwagen, die na 13 jaar hoofdtrainer in Harkema te zijn geweest afscheid nam met degradatie. Met Sip van der Zee als nieuwe man aan het roer, stond het seizoen 1968/1969 in het teken van de grote revanche. Harkema hield de rijen gesloten. De selectie bleef intact, de geschorste Wout van der Heide haakte weer aan. Al vlot bleek dat de Harkema de derde klasse was ontgroeid. Actief en GVAV bleken aanvankelijk lastige concurrenten, maar toen laatstgenoemde club begin april met 0-1 werd verslagen was het kampioenschap 5 wedstrijden voor het einde zo goed als zeker. Net als in 1966 werd de titel behaald in Oosterwolde. Terug in de tweede klasse was Harkema-Opeinde getergd de buitenwereld te tonen dat het wel degelijk thuis hoorde op het hogere niveau. Het nieuwe avontuur in 2A moest wel zonder Wout van der Heide ondergaan worden. Zoals eerder vermeld vertrok de sterkhouder van het Harkemaster vlaggenschip naar Cambuur.

Anno 1969 was de tweede klasse A een competitie met vooral veel stadse clubs. De competitiestart voor de Harkemaster dorpelingen verliep teleurstellend. De uitwedstrijd tegen FVC ging met 2-1 verloren. Ondanks het verlies lieten de Harekieten zien een aanwinst voor het tweede niveau te zijn. Dat bleek in de weken die op het verlies volgden. Jubbega, Surhuisterveen en Emmeloord werden geklopt. Voor de winterstop zouden nog drie overwinningen volgen, waardoor de groengele brigade bij het ingaan van de winterstop op een gedeeld derde plaats stond, een punt achter koplopers GRC en vv Harlingen. Serieuze ambities het hoogste niveau te bereiken waren er in Harkema niet. Toch begon langzamerhand het besef te leven dat de eerste klasse haalbare kaart was. Toen halverwege maart koploper Harlingen ten onder ging tegen Helpman, lag de koppositie plots voor het grijpen. Thuis tegen Rood Geel – eveneens hoogvlieger – moest het gebeuren. De 1300 toeschouwers zagen Harkema door Sake Kooistra en Piet van der Veen een 2-0 voorsprong opbouwen. Timmermans deed namens de Leeuwarders iets terug, maar het was Wopke Elzinga die met een weergaloze solo de partij in het slot schoot.

De koppositie was bereikt. Toen twee weken later in Harlingen voor 1700 aanwezigen een dik verdiend punt werd behaald, gold Harkema-Opeinde voor velen ineens als voornaamste kampioensgegadigde. De promovendus stelde niet teleur. VVK, LVV Friesland, Helpman en Surhuisterveen werden stuk voor stuk aan de zegekar gebonden, 10 mei 1970 werd zo de datum waarop het sprookje voltooid kon worden. De opdracht was niet eenvoudig; tegenstander die bewuste zondag was GRC, de laatst overgebleven concurrent. Het Harkemaster legioen was in Groningen een kleine duizend man sterk. In een zenuwachtige wedstrijd zag deze aanhang hun favorieten na een uur op voorsprong komen. Jan Hiemstra zorgde er met een uitval voor dat de champagne zo goed als ontkurkt kon worden. In de slotfase zette Van der Hoeven de partijen weer naast elkaar. Daar bleef het bij. Het punt volstond voor Harkema-Opeinde. Slechts 24 jaar na de oprichting was het hoogste niveau bereikt. Volgens sommige zogenaamde experts had de kleine dorpsclub weinig te zoeken in het walhalla van het amateurvoetbal. Deze ‘kenners’ hadden het mis…

Volgende keer deel 3 van deze serie, dan wordt er uitgebreid teruggeblikt op het seizoen 1970/1971.

Foto 1: Harkema-Opeinde 1 werd in 1969 ongeslagen kampioen van de derde klasse B
Foto 2: Albert ‘Pierke’ Alma, één van de beste Friese voetballers aller tijden
Foto 3: In juni 1958 klopte Harkema-Opeinde Asser Boys voor 1700 toeschouwers met 3-1
Foto 4: Sake Kooistra scoort in mei 1966 vallend de 0-3 in de kampioenswedstrijd te Oosterwolde
Foto 5: Helden van weleer Sake Kooistra (links) en Wout van der Heide (rechts), in 2019 aandachtig toeschouwer bij een wedstrijd van Harkema-Opeinde 1. Foto: Klaas Elzinga

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail