Sake Beerstra

Opstand in Noardeast-Fryslân: de actualiteit van het Kollumer Oproer

Oktober is de Maand van de Geschiedenis. Dit jaar is het thema: Opstand. Een van de meest tot de verbeelding sprekende opstanden in Fryslân was het Kollumer Oproer van 1797. Dichtte Piter Jelles Troelstra niet: Wa hat fan pake of beppe net, fan it âlde Kollumer oproer heard?

Het Kollumer Museum ‘Mr. Andreae’ besteedt uitgebreid aandacht aan dit iconische oproer. Het thema Kollumer Oproer staat zelfs centraal in de permanente expositie van dit museum. In de maand oktober is het Kollumer museum opgenomen in de speciale themaroute ‘Oproerkraaiers’ in het programma van de Maand van de Geschiedenis. Het Kollumer Oproer staat om nog een andere reden in de schijnwerpers.

Voor volgend jaar juli staat de opvoering van een spektakelstuk over het Kollumer Oproer op het programma. Kollum zit nu al in spanning over wat dit gaat worden! Wie wil weten waar het in het Kollumer Oproer om draaide en wat er allemaal gebeurde, mag de expositie in het Kollumer museum niet missen. De bezoeker komt er dan achter dat dit een oproer was zoals wij ons een oproer voorstellen: een opstand van het gewone volk, spontaan, primitieve bewapening, geen echte leiders. De grootste schreeuwers traden op de voorgrond: een boer uit Veenklooster en een joodse schapenhandelaar uit De Westereen. Het zou beiden de kop kosten.

Interessant is dat het een contrarevolutionair oproer was. De oproerkraaiers wilden de klok terugdraaien. In 1795 was de prins van Oranje uit het land verjaagd en waren de patriotten aan de macht gekomen. De oproerlingen wilden dat de prins weer aan de macht kwam. Bijna nergens was de Oranjemythe zo sterk als in Noardeast-Fryslân en bijna nergens vonden de meer moderne ideeën van de patriotten zo weinig weerklank. De enige echte uitzondering hierop was Dokkum, een bolwerk van radicale patriotten. Wij vinden in het Kollumer Oproer dus ook de aloude tegenstelling stad-platteland terug. Het oproer culmineerde dan ook in de belegering van Dokkum door de oproerlingen van het platteland. Opvallend is dat de felste oproerkraaiers kwamen uit het gebied waar nu de ‘blokkeer-Friezen’ vandaan komen. Van historische continuïteit gesproken!