Te zien in… Aflevering 105: Fries Schilder W.B. van der Kooi
BURGUM – Het Observeum kan nog niets laten zien, maar niet ver van het museum staat cultureel erfgoed dat aansluit op een crayontekening van W.B. van der Kooi in de zaal Minsken. Aan de Zuidzijde bij de Kruiskerk in Burgum is op zijn grafsteen Fries Schilder vermeld en een zwaan verwijst naar zijn achternaam.
BURGUM – Het Observeum kan nog niets laten zien, maar niet ver van het museum staat cultureel erfgoed dat aansluit op een crayontekening van W.B. van der Kooi in de zaal Minsken. Aan de Zuidzijde bij de Kruiskerk in Burgum is op zijn grafsteen Fries Schilder vermeld en een zwaan verwijst naar zijn achternaam.
Gerhild van Rooij
EENDENKOOI
Willem Bartel is op 13 mei 1768 te Augustinusga geboren. Zijn vader Binne Clases van der Kooi (1734-1803) was klerk en ontvanger-generaal van de floreenrente van Achtkarspelen, en zijn moeder heette Teetske Willems (1727-1800). Na het overlijden van Binne Clases werd Willem Bartel eigenaar van de eendenkooi in Surhústermieden in het natte gebied van de Lauwer.
ZWAAN
Willem Bartel liet de rechten van de kooi in 1807 registreren bij Opperhoutvester in den Haag. Op de stempelafdruk op briefpapier en achterop kunstwerken, staat een dubbel ovaal waarin een wilde zwaan naar rechts zwemt, omkranst door ranken en bovenin een kroon. De zwaan verwijst naar wilde zwanen en eenden nabij de kooi en die zwaan staat ook op de grafsteen, met daaronder: WILLEM BARTEL VAN DER KOOI, 13 MEI 1768 / 14 JULI 1836 / FRIES SCHILDER / HERPLAATST 13 MEI 1988.
JETSKE EN TJALLING HAYES HAISMA
Op het crayonportret is Tjalling Hayes Haisma afgebeeld. Net als zijn echtgenote Tetje Douma, is hij begraven bij de Kruiskerk, niet ver van Willem Bartel. Hun grafstenen hebben een zelfde vorm. Tjalling Hayes Haisma was schoonfamilie. In de Leeuwarder Courant van 13 april 1805 stond: HEDEN ZIJN ONDERTROUWD WILLEM BARTEL van der KOOI / En JETSKE HAYES / BERGUM den 5 april 1805. Jetske is de zus van de in 1810 geportretteerde Tjalling Hayes. Zij werd op 19 mei 1779 te Burgum geboren als dochter van herenboer Haye Tjallings en Sytske Floris Groenia. Dit paar was op 19 januari 1777 te Bergum getrouwd.
VOORSTRAAT 47
Willem Bartel trouwde de toen 23-jarige Jetske op 21 april 1805 te Burgum. Het echtpaar kocht op 9 mei 1806 het pand aan de huidige Voorstraat 47 in Burgum, dat ze al bewoonden. Dit pand is ook mooi om te bekijken. Willem Bartel en Jetske kregen drie zonen, Binne, (1806-1830), Haye (1807-1890) en de op 29 mei 1809 geboren Jetske. Op 8 juni overleed zijn vrouw Jetske, 30 jaar oud en op 22 juni stierf hun jongste kind.
BEROEMD PORTRETTIST
Jetske heeft wel beleefd dat haar man in 1808 op de door koning Lodewijk Napoleon uitgeschreven wedstrijd, ter gelegenheid van de opening van de eerste nationale kunsttentoonstelling in Amsterdam met het schilderij De aangeboden brief (1808) 2000 gulden won voor beste genrestuk. Vele prominenten, regeringsambtenaren en de Koning lieten zich daarna door Van der Kooi portretteren. Toen hij zwager Tjalling tekende was hij een bekend schilder en weduwnaar met de zorg voor twee zonen. Toen de universiteit van Franeker waaraan hij verbonden was sloot, verhuisde de Mr. Konstschilder, Teekenmeester Willem Bartel in 1813 met zijn zonen naar Leeuwarden.
ROUWADVERTENTIE
“Eenige kennisgeving. – Leeuwarden den 14 Julij 1836. Heden overleed, ten gevolge van een snel toegenomen verval van krachten, in den ouderdom van 68 jaren en ruim 2 maanden, onze waarde vader en Behuwdvader WILLEM BARTEL van der KOOI, in leven Kunstschilder alhier, oud Lector in de Teekenkunst van ’s Lands Universiteit te Franeker, Correspondent der vierde Klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut van Wetenschappen, Letterkunde en Schoone Kunsten te Amsterdam, Lid van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten te Amsterdam, Antwerpen en Gent, Honorair Lid van het Teekengenootschap te Groningen, en Lid van Verdiensten van het Schilder-kunstig Genootschap Arti Sacrum te Rotterdam. Mr. H. van der KOOI. M. van der KOOI, geb. KUIPER.” (Bron: Delpher.nl). Naast zijn artistieke nalatenschap liet hij bezit na in Achtkarspelen, Surhuizum, Drogeham en Kooten, met onder meer de eendenkooi waarvan de zwaan symbool is
TEKST, FOTO’S:
Gerhild van Rooij, Curator Galerie Bloemrijk Vertrouwen, Aldtsjerk
1. Zelfportret W.B. van der Kooi, en foto’s van portretten (LF18)
2. Zuidzijde Kruiskerk Burgum
3. Zwaan op grafsteen WB van der Kooi
BRONNEN: in tekst. Meer W.B. van der Kooi in https://www.rtvnof.nl/te-zien-in-57 (Inside the art) en Zie Observeum Nieuwsbrief Object van november 2020 (7) Gerhild van Rooij
Stuur je tip, video of foto's naar:
0511-441202 of nieuws@rtvnof.nl.
