Te zien in… Aflevering 127: Maand van de geschiedenis, verdedigingswerk in Dokkum (1)
DOKKUM/FRIESLAND. Het is herfstvakantie en de maand van de geschiedenis, ideaal voor een wandeling langs historisch erfgoed, bijvoorbeeld het verdedigingswerk in Dokkum, het Bolwerk dat nu een stadse groenvoorziening is.
DOKKUM/FRIESLAND. Het is herfstvakantie en de maand van de geschiedenis, ideaal voor een wandeling langs historisch erfgoed, bijvoorbeeld het verdedigingswerk in Dokkum, het Bolwerk dat nu een stadse groenvoorziening is. In De Atlas van de historische verdedigingswerken in Nederland, Groningen, Friesland, Drenthe* is dit buiten militair gebruik gestelde erfgoed in het Noordelijk perspectief geplaatst.
Gerhild van Rooij
ACHTERGROND
Het rijk geïllustreerde boek begint met uitstekende inleidingen. Per provincie zijn de nog bestaande en de al verdwenen objecten afzonderlijk in samenhang met de omgeving en geschiedenis van de regio beschreven. Prof. Dr. G.T. Jensma schreef het hoofdstuk ‘De staatkundige ontwikkelingen in Noord-Nederland. De politieke en bestuurlijke geschiedenis van Friesland’ leest als een verhaal, evenals het hoofdstuk ‘De militaire geografie van Noord-Nederland door E.W. Meijles en dr. P.D. Groote’. De auteurs schetsen hoe en waarom het landschap in kaart gebracht is en hoe verdedigingswerken de toegankelijkheid van bepaalde gebieden moesten blokkeren.
MODERN
Het landschap speelt een belangrijke rol in de verdediging in Noord-Nederland. Door natuurlijke processen en menselijk ingrijpen verandert het landschap voortdurend, en verandering van landschapsgebruik in vredestijd maakte soms dat verdedigingslinies in oorlogstijd niet meer voldeden. In het hoofdstuk ‘Krijgsgeweld in het noorden: een historisch overzicht’ van Drs. J. P.C. M. van Hoof waarin onder meer de strijd in het Noorden tegen Spanje is beschreven. In het hoofdstuk ‘De Friese steden’ van drs. F.R.H Smit staat bij Dokkum wat er allemaal voorafging aan de aanleg van de toen moderne vestingwerken in 1581.
PARK OP BOLWERK
Het vestingwerk uit 1581 in Dokkum kreeg de vorm van een regelmatige zeshoekige vestingwal en ruime gracht van 24 meter met op de hoeken zes dwingers die op de kruin 8 meter breed waren. Dit bolwerk is nog steeds kenmerkend voor Dokkum en in gebruik als wandelparkgebied en groenvoorziening. Het boek is een uitgave van Matrijs in samenwerking met de Menno Coehoornstichting. Deze stichting zet zich onder meer in voor de instandhouding en herkenbaarheid van voormalige verdedigingswerken. Bijna zeventig jaar geleden gaf de Stichting een inventarisatie uit van de verdedigingswerken uit, die de basis vormden voor latere boeken. In de eenentwintigste eeuw is deze basis uitgebreid tot een serie atlassen van historische verdedigingswerken in Nederland, waar onder het deel Groningen, Friesland, Drenthe. In deze serie is er aandacht voor factoren die de bouw, uitbreiding of verbetering van verdedigingswerken hebben beïnvloed en zijn veel historische plaatwerken en plattegronden opgenomen van de objecten.
ER OP UIT
Groningen, Friesland en Drenthe wisten zich in de middeleeuwen lang aan het landsheerlijke gezag te onttrekken. In de zestiende eeuw, de tijd van de Republiek der Verenigde Nederlanden, is de samenhang in het Noorden vooral zichtbaar op het militairgeografische vlak. De verdediging kwam meer aan de oostelijke buitengrens te liggen en het defensieve vermogen van de toenmalige veenmoerassen werd vergroot met vestingen en schansen, die meerdere keren werden vernieuwd en uitgebreid. In het boek staan heel verschillende verdedigingswerken waarbij een bezoek prachtig gecombineerd worden met een stads- of natuurwandeling.
FRIESE WATERLINIE
De Friese waterlinie is relatief onbekend. De versterkingen van deze linie bestaan uit een redoute, twee tranchements en tien schansen. Net als bij het bolwerk en alle andere over Friesland verspreide verdedigingsobjecten, staan de specifieke gegevens boven het verhaal over het betreffende object. De opsomming begint met de naam of namen, daarop volgt de verwijzing naar de locatie op diverse topografische kaarten en het benoemen van de functie van het verdedigingswerk. In de verklarende woordenlijst zijn alle onderdelen en functies van de verdedigingswerken beschreven. Een uitgebreide literatuurlijst, register met persoonsnamen en een met geografische namen complete dit boek, dat naast een naslagwerk vooral een fijn leesboek is.
AUTEUR Gerhild van Rooij (Galerie Bloemrijk Vertrouwen, Aldtsjerk)
Foto Bolwerk Dokkum met molens, Gerhild van Rooij
foto’s 1, 2 en 3 Uitgeverij Matrijs:
1 OmslagAtlas van de historische verdedigingswerken in Nederland, Groningen, Friesland, Drenthe
2 links: Graaf Willem Lodewijk van Nassau, stadhouder van Friesland (1584), Groningen (1585) en Drenthe (1593)
midden: Detail prent bestorming Coevorden door Staatse Troepen in december 1672, Nieuwsprent van Lambert van der Bosch uit1675
rechts: Detail Karel V te paard, Cornelis Anthonisz 1555
3 Kaart uit: Ortelius Theatrum Orbis Terrarium, 1568
BOEK
*Gebonden, genaaide hardcover editie. 304 pagina’s inclusief kaarten en illustraties EAN 9789053454657 (1580 g, 220x25x280 mm)
Stuur je tip, video of foto's naar:
0511-441202 of nieuws@rtvnof.nl.
