TE ZIEN IN… Aflevering 172: Monument Hoeder fan ’e Frede in Driesum, Oene van der Veen

DRIESUM/GYTSJERK – Het vredesmonument Hoeder fan’e Frede (2004) is gemaakt in opdracht van Dorpsbelang Driesum en herdenkt de in de oorlogstijden van de twintigste eeuw omgekomen Driesumers die voor de bevrijding streden. Rond de hoeder, een man met vogel, van beeldhouwer Oene van der Veen uit Gytsjerk, liggen keien met hun namen erop.

Gerhid van Rooij

TEKSTPLAAT
Het gewelfd vormgegeven tweetrapsplateau waarop het monument staat is gemaakt van twee types bakstenen een geelgetinte en roodgetinte en heeft voorlangs een baan antracietkleurige tegels. Het plateau heeft aan de achterzijde een lage muur met een koperen tekstbord waarin staat gegraveerd:

Hoeder fan’e Frede
Monumint,
ta de neitins fan ús doarpsgenoten
fallen yn’e oarlochstiden fan ‘e 20e ieu

Frede
net inkeld wûn út it ferline
mar ek as opdracht
foar no en yn’e takomst

Doarpsbelang Driezum 2004.*

4 MEI 2022 ZES KEIEN
De hoeder met zijn vogel is een bijna archetypische beschermer en staat op het plateau omgeven door zes keien met naamplaten als herinnering aan zes mannen met elk een ander levensverhaal en die alle zes hun leven verloren in de strijd voor vrijheid. Oorspronkelijk waren het er vijf, deze liggen er al vanaf de onthulling in 2004. Op de platen staat:
Jan Dijkstra, Wachtmeester, Driesum, 6 februari 1911 – Zeist, 12 mei 1940
Jan Dantuma, Driesum, 25 oktober 1915 – Noord Atlantische Oceaan, 11 november 1941 Gaele Postma, Driesum, 16 februari 1921 – Dokkum, 22 januari 1945, begraven te Wouterswoude (Wâlterswâld);
Anne Haakma, Wieringen, 27 juli 1924 – Duisberg, 18 april 1945
Jacob van der Meulen, Wouterswoude,15 oktober 1922 – Bantoel 15 mei 1949
Op 4 mei 2022 is door  de kleinkinderen Jochem van der Ploeg uit Hurdegaryp en Jochum Fennema uit Arnhem een zesde kei onthuld met de naamplaat:
Jochum Fennema, korporaal, Driesum, 8 februari 1912 – vliegveld Valkenburg ZH, 12 mei 1940

MENS EN DIER
Van Oene van der Veen waren eerder in diverse zomerexposities in Galerie Bloemrijk Vertrouwen in Aldtsjerk beelden van kienhout en andere houtsoorten te zien, deels in combinatie met grote werken in pastel en houtskool. Alle werken hadden een dier of mensfiguur als onderwerp. De tekeningen bestonden uit volumes en lijnen die de oerkracht van een dier als bijvoorbeeld een mammoet opriepen, het waren vaak verstilde werken. Die kracht en eenvoud van die mammoet zag je ook terug in ijlere kienhouten werken zoals een paardachtig wezen op ranke benen op hoge geïntegreerde voet of basis die een keileemhoop of kei zou kunnen zijn vanwaar het oerpaard de omgeving in zich opnam.

HOEDER EN BOOM
In Hoeder van de Vrede vormen mens en dier een eenheid en kijkt de mensfiguur uit over het plein, de ruimte, de verte, misschien wel de toekomst en het verleden ineen. De uit een forse boomstam gehouwen hoeder houdt met de rechterhand een vogel tegen de borst en houdt zijn linkerarm ontspannen langszij. De handen steken uit wijd uitlopende mouwen van een tot de grond reikend soort pij, waaronder zijn blote voeten steken bovenop het natuurlijke voetstuk. Vanaf de tot het beeld behorende basis waarin knoesten te zien zijn en spleten die naar de kern van de stam versmallen, staat middenin en bovenop dat snijvlak de symbolische tijdloze hoeder. Hij is een met de boom, de levenscyclus en symbool van vergankelijkheid en onvergankelijkheid.

BASIS
Van der Veen gaf andere beelden een strakkere basis. Het nabij de entree naar Stania-State op de bloemenheuvel geplaatste beeld Muze is niet in opdracht gemaakt en al voor 2016, het jaar van plaatsing, is ontstaan. Hier vormt de onderzijde van de harp waarop de speelster een voet heeft geplaatst de basis. Het in opdracht van gemeente Leeuwarden voor een plantsoen aan de Emmakade gerealiseerde Ierde, famke, fûgel (1995) rust op drie lange grijze rechthoeken. De langgerekte gepolijste, bovenaan afgeronde ierde draagt een smal famke met armen langszij en op haar hoofd een grote staande fûgel. In opdracht van project Doen maakte Van der Veen voor op het grasveld naast het buurthuis (Kurkemeerstraat, Leeuwarden) met en voor de wijk een Totempaal (2007) waarvan de voet is opgegaan in het kunstwerk dat de natuurlijke draaiing en vorm behield. Hij transformeerde daarvoor op het heuveltje naast De Kobbekooi de stam van een ruim tweehonderd jaar geleden door koopman Jan Klemerink in de achtertuin van Oostergrachtswal 14 geplante perenboom tot een totempaal met uitgehouwen berenkop, eend, vlinder, wolvenkop en de dondervogel boven het gezicht van een indiaan, als symbolische beschermers voor de wijk Wielenpolle.

OER
Binnen het oeuvre van Oene van der Veen is het bijzonder dat bij het monument de voet uitwaaiert in natuurlijke vorm en meer geaard lijkt dan de voet of basis van andere beelden. Staat de voet symbool voor vrede die niet uitgerukt kan worden ondanks dat er levens zijn geofferd? Is de vogel tegen de borst van de hoeder een symbool voor weergekeerde vrede en vrijheid, die behoed moet worden om niet verloren te gaan? Voor Oene is het herkennen van verborgen beelden in hout of steen een projectie van zijn gevoelens en gedachten in de materie. Na een intiem proces van voortdurende wisselwerking tussen de beeldhouwer en het materiaal ontstaat de uiteindelijke vorm: het beeld. Hij noemt ze verstilde figuraties van mensen, vogels en dieren die vrijkomen uit hout of steen, waaruit een grote verbondenheid met de natuur of het oer spreekt.

HOUT, STEEN EN BRONS
Oene van der Veen (Driesum, 1954), houdt atelier in It fabryk, het complex van de voormalige zuivelfabriek in Gytsjerk dat meerdere bedrijven huisvest, aan de voorzijde is vanaf de Rinia van Nautaweg zijn houten vrouwfiguur te zien. De beeldhouwer is in 1986 afgestudeerd in monumentale vormgeving aan de toenmalige Academie voor beeldende kunsten Vredeman de Vries in Leeuwarden, maar had in 1985 in de Lycklamatuinen in Beetsterzwaag al zijn solodebuut met houten beelden rond het thema ‘Eenzaamheid en verbinding’ en exposeerde later in andere delen van Nederland en in Duitsland. Hij verwierf verschillende opdrachten voor werken in de openbare ruimte en werkt in hout of steen, zaterdag wordt in Gytsjerk zijn eerste bronzen beeld onthuld.

AUTEUR
Gerhild van Rooij

FOTO’S Annelies Buurman, genomen 17 mei 2022

1. Vredesmonument Hoeder fan ’e Frede, (en profil) Oene van der Veen, 2004
2. Voorzijde Hoeder fan ’e Frede,  plein bij de Tsjerkewei in Driesum
3. Op 4 mei 2022 geplaatste Kei ‘Jochum Fennema, korporaal’, Vredesmonument, Driesum,
4. Tekstplaat op bakstenen muur rond monument Hoeder fan ’e Frede, Driesum
5. Hoeder fan ’é Frede op het hier speciaal voor ingerichte plein, Driesum

NOOT
*In Nederlands:
Monument ter herdenking van onze in de oorlogstijden van de twintigste eeuw gevallen dorpsgenoten

Vrede
niet allen uit het verleden gewonnen
maar ook als opdracht
voor nu en in de toekomst

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail