TE ZIEN IN… Aflevering 211: Joggem de Graaf speelplastiek in Nes , Frankrijk en boek (2)

NES – Joggem de Graaf maakte vele speelplastiekkunstwerken om naar te kijken, kinderen op te laten spelen en specifieke ruimtes te markeren. Ze staan verspreid over Nederland en in Frankrijk. Ook Nes en Bornwird hebben een veelkleurig speelplastiek met mozaïek. Joggem schreef vogels, veren, vrouwen, vliegen, een monografie met olieverfschilderijen en gedichten.

Gerhild van Rooij

2000, ZWEDEN – DONGERADEEL
Gemeente West-Dongeradeel was in 1975 de opdrachtgever voor de speelplastieken bij de protestant-christelijke kleuterscholen in Nes en Bornwird*. Bij de gemeentelijke herindeling in 1984 zijn West-Dongeradeel, Oost-Dongeradeel en Dokkum gefuseerd tot Dongeradeel. Wanneer er 33 jaar intensief is gespeeld op de speelplastiekkunst van Joggem de Graaf zijn de kunstwerken in Nes en Bornwird toe aan groot onderhoud. Dongeradeel dat vanaf 2019 met Ferwerderadeel, Kollumerland en Nieuwkruisland gemeente Noardeast-Fryslân vormt, vraagt aan de naar Björköby in Zweden verhuisde Joggem de Graaf of hij de speelplastieken wil komen restaureren. Dat doet hij en op 15 september 2000 staan de speelplastieken uit 1977 er weer prachtig bij.

1977 SPEELPLASTIEK IN NES
De plaatsnaam Nesse wordt al genoemd in 1369 en verandert in 1579 in Nes, oud-fries voor een in het water uitstekende punt land. Nes is op een middeleeuwse rechthoekige terp ontstaan en lag op een landtong in de Waddenzee. De huidige dorpskern ligt aan het noorden van de Nesser Opvaart naar de Paesens. In de speelplastiek voor de tuin van kleuterschool de Tarissing (toerusting) in Nes integreert de kunstenaar een vlaggenmast in het bootvormige plateau van licht gekleurde bakstenen. Aaneengesloten uitstekende houten paaltjes versterken de scheepsvorm en lopen in lengte op naar de voor- en open achtersteven. Tegen de mast liggen keramische mozaïeken in beton. Aan de ene kant een enorme roodbruin en blond gestreepte poes of kat, aan de andere kant een borstbeeld van een man met wit gezicht, donkere zonnebril, snor en sikje en gekleed in een camel en bruinzwart gestreepte jas met groen in de revers binnen. Op zijn blonde of geblondeerde haar zwemt een grote vinloze vis, met schubben in diverse tinten blauw, groene kop en staart en een zwart oog. De variatie in reliëfs op de onderdelen van het mozaïek geven het kunstwerk een levendig effect, zoals ook bij de speelplastiek Koe, vogel en boer in Bornwird.

2006-2007 BETROKKEN DORP
Op 25 juni 2007 stuurt Henny Vlasma namens een aantal inwoners van Nes een brief aan de in 1991 naar Saint Vincent de Dufort in Frankrijk verhuisde kunstenaar. De gemeente heeft de op 1 augustus 2006 gesloten school de Tarissing te koop aangeboden en de koper wil het speelplastiek uit de tuin verwijderen. Ineke Ekkers verandert de school in een atelierwoning, in de tuin komen haar abstracte, sobere beelden. De groep particulieren wil de meerkleurige figuratieve speelplastiek waar altijd veel rond en op gespeeld is het liefst verplaatsen naar de ingang van het speeltuintje naast de Hervormde Johanneskerk. Wanneer Joggem daar achter kan staan, zullen ze actie ondernemen om dit voor elkaar te krijgen met hulp van de gemeente of Dorpsbelang. Joggem vertelt me vijftien jaar later dat zijn kunstwerk nu wel in een andere omgeving staat, maar dat er niets mooier is dan zulke betrokken inwoners en op zijn object spelende kinderen. Hij heeft dat in onder meer Twijzelerheide wel anders meegemaakt, alle hulde voor Nes en de Nessers.

2007 VOGELS, VEREN, VROUWEN, VLIEGEN
Saint Vincent de Dufort heeft met de 8 bijbehorende gehuchten erbij tot 50 inwoners, meest boeren. Joggem maakt er in 2007 de aan zijn vrouw en muze Mette opgedragen monografie Vogels, veren, vrouwen vliegen. Het is een ode aan haar en het leven in symbiose met de natuur en dieren. Het boek bevat pure, realistisch geschilderde werken met een dromerige sfeer en gedichten die uit reeksen beeldende gedachten bestaan, bijvoorbeeld:

“waar schaduwen lang zijn
namen onuitspreekbaar
zwemt de maan naakt
in het duister
waarachter de dag zich verbergt.

een tor op z’n rug
vindt aan de lucht geen houvast
een nachtvogel vliegt voorbij

een vrouw hangt
het hoofd naar beneden
haar gezicht bedekt door haar rok
een zwaantje wil niet lukken”

2014 HOMMAGE GEORGES BRASSENS 
De Place de la Maine, Saint Vincent de Dufort is sinds 2014 een Place de la Mosaïque met  beeldende hommage aan Georges Brassens (Sète, 22.10.1921 – Saint-Gély-du-Fesc, 29.10.1981), een van de populairste auteurs en vertolkers van Franse chansons. Via een visitekaartje ontdekte de burgemeester de website met mozaïekwerk van Joggem, daarna kwam de beeldengroep tot stand waaraan Joggem 5000 euro meebetaalde ‘voor Bresson’. Als jongen zongen Joggem en zijn reisgenoot onderweg naar het zuiden liedjes om iets te verdienen. Brassens hoorde ze, bood aan om hun tent in zijn tuin te zetten en onthaalde ze enkele dagen gastvrij. Ze wisten niet wie hun vrolijk meezingende gastheer was. Het mozaïek waarop gespeeld en gelegen mag worden, beeldt zijn chanson Margot uit, over het herderinnetje dat een uitgehongerd poesje vindt en het de borst geeft. Alle mensen tot aan de pastoor toe komen kijken, naar het poesje denkt Margot. Franse kinderen kennen het liedje dat uiteenlopende reacties oproept. Achter de onder een metalen parasol met trap op haar zij liggende Margot met poes aan de borst en een grote hagedis onder haar opgetrokken knieën, is een grote poes neergevleid, bovenop zijn kop staat een witte kip. Ook hier geeft de unieke beeldengroep iets eigens. Joggem blijft zeer bescheiden ondanks zijn vele tentoonstellingen solo of in groepsverband in galeries en musea in Nederland, de UK, Zweden, Frankrijk en een buitenlandse prijs zoals The Tabernacle Open Prize (Wales, UK), The Gulbenkian Art Prize en natuurlijk nog veel meer werken in de openbare ruimte. Rob Meulman toont zijn schilderijen regelmatig in Museum Appingedam.

Foto’s
1 Speelplastiekkunstwerk schip met poes, man en vis, Nes (foto kunstenaar Joggem de Graaf).
2 Hommage Georges Brassens, Saint Vincent de Dufort (foto kunstenaar Joggem de Graaf).
3 Wasgoed, schilderij, monografie Vogels, veren, vrouwen vliegen (foto Joggem de Graaf).
4 Schip met poes, man en vis bij school De Tarissing, Nes (foto kunstenaar Joggem de Graaf).
5 Boekomslag.

http://mozaiek.joggemdegraaf.com/ of www.mosaique.joggemdegraaf.com.
‘Vogels-Veren-Vrouwen-Vliegen’ 2007, schilderijen en gedichten is te bestellen
á € 17,50 op rekening 151406413 (Rabobank L) t.n.v. Joggem de Graaf

Zie ook: Te zien in… Aflevering 210: Joggem de Graaf, keramieken speelplastiekkunst in Bornwird – RTV NOF

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail