TE ZIEN IN… Aflevering 219: Sint Ludgerus van Anno Smith op Bonifatiuskerk in Dokkum

DOKKUM – In Bonifatiusstad Dokkum is in 1992 aan de zijgevel van de Bonifatiuskerk een meerkleurig keramisch beeld geplaatst van beeldhouwer en keramist Anno Smith (Groningen, 1915 – aldaar, 1990). De plastiek S^T. LUDGERUS was vanaf 1951 tot 1991 te zien op de oorspronkelijke locatie aan de buitenmuur van het toenmalige Ludgerushuis, Koekoekplein 2, Groningen.

Gerhild van Rooij.

GRONINGEN – DOKKUM
In 1991 is het in Groningen stad gevestigde Ludgerushuis grondig gerenoveerd. Het bijbehorende keramieken kunstwerk van Anno Smith werd voor de renovatie verwijderd en veilig opgeslagen om beschadiging aan dit keramieken monumentale kunstwerk te voorkomen. Het Ludgerushuis kreeg na de renovatie de nieuwe naam Franciscuscentrum en het kunstwerk van Smith keerde niet meer terug naar het gebouw waarvoor het gemaakt was. De verandering van de naam Ludgerushuis naar de naam Franciscuscentrum maakte dat de heilige Ludgerus hier niet langer het beeldmerk van dit gebouw kon blijven. In september 1992 is het beeld daarom verhuisd naar een andere passende locatie binnen het bisdom. Het beeld Sint Ludgerus is overgebracht naar een andere stad en provincie en in de binnenstad van Dokkum aan de gevel van Rijksmonument de Bonifatiuskerk geplaatst. Het meerkleurige keramieken heiligenbeeld van Smith is bij die gelegenheid opnieuw onthuld. Het kunstwerk komt buiten goed uit op de Katholieke Bonifatiuskerk.

ANNO SMITH
De kunstenaar, monumentaal keramist Anno Smith is vooral bekend gebleven dankzij zijn vele keramische mozaïeken in de openbare ruimte, waarvan de meeste in het Noorden van ons land te bewonderen zijn. Het heiligenbeeld in Dokkum bestaat uit acht horizontale lagen van diverse onderdelen die een geheel vormen. Het driedimensionale kunstwerk aan de gevel is een plastisch mozaïek, waarin onderaan de drager van het beeld in bruinrode keramieken letters de naam S. Ludgerus te lezen is. De bisschop draagt een mijter, het gezicht is evenals de alba of het onderkleed wit. De licht en schaduwwerking laten de details  goed uitkomen. De kazuifel, het liturgische mouwloze opperkleed (soort mantel) is inclusief de sierbanden daarop lichtblauw, de voering is rood en de sluiting voor is geelgoud van kleur. De bisschopsstaf is ook goudgeel. Liudger draagt als tweede attribuut een steenrode kerk en er staan twee witte ganzen bij zijn voeten. De heilige Ludgerus wordt ook wel Ludger of Liudger genoemd.

KERSTENING
Ludger had volgens overlevering het voordeel dat hij de landstaal Fries sprak en een vriendelijker karakter had dan de naamgever van de Bonifaciuskerk waaraan ruim dertig jaar terug het beeld van Sint Ludgerus van Anno Smith is bevestigd. Bonifacius en Ludgerus maakten beiden deel uit van de voormalige monumentale beeldengroep Vitae uit 2007 van het kunstenaarspaar Buij en Groenewoud op de Markt nabij de Grote of Maartenskerk in Dokkum. Die beeldengroep heeft intussen plaatsgemaakt voor ander werk. Op de markt staat nu de in 2015 in het kader van Leeuwarden Culturele Hoofdstad van Europa (LF18) ontworpen elfsteden IJsfontein van Birthe Leemeijer. De fontein is in 2019 geplaatst.

BOMEN
Het kunstwerk van Leemeijer is samengesteld uit een object van koper, koelleidingen en zonnepanelen en uit een bijbehorende groep aangeplante bomen. Deze bomen kleuren in het najaar rood en staan verspreid over het marktplein waarop ze een geheel vormen met de ijsfontein. De kleur rood verwijst naar de martelaren, net als het rood van de roodbloeiende sedum Blutrot bij het al oudere kunstwerk Fons Origo van Buij en Groenewoud, dat nu te vinden is in de stiltetuin van de aan de Markt grenzende Grote of Maartenskerk.  De bomen op de markt herinneren net als de voormalige Vitae beeldengroep, Fons Origo en de vele andere beelden en locaties die met Bonifacius zijn verbonden, samen met het beeld van St. Ludgerus op de katholieke kerk aan de kerstening in het Noorden en aan de opstand daartegen.

TEKSTBORD
Onder het samengestelde beeld van Smith hangt een bord met de volgende tekst in Latijn en Fries waarin wordt vermeld dat Sint Liudger de eerste was die in het Fries het evangelie onder de mensen bracht. Daaronder staat nog een toevoeging in het Nederlands. De volledige tekst luidt:

“praedico vobis christum
ik ferkundige jim Kristus
St. Paulus

Mei dizze wurden fan de apostel Paulus as biedwurd
hat Liudger as earste yn de eigen sprake it Evangeelje
ta de Friezen brocht

vir dei liudgerus in eadem regione
annis fere septem in doctrinae studio
persistabat…
bijna zeven jaren lang heeft hier de
man Gods Liudger vol ijver het
priesterambt vervuld…
Altfridi Vita S. Liudgeri

Liudger de Voltooier (742-809), Fries van geboorte en navolger van Bonifatius, werkte van 777 tot 784 in de door hem gebouwde kerk van Dokkum. Hier vandaan trok hij in opdracht van zijn grote leeftijdsgenoot Karel de Grote oostwaarts Europa in als grondlegger van de christelijke kultuur.”

DE VOLTOOIER
Pater E. Bruna bracht in Alverna (Gelderland) in 1968 in eigen beheer zijn 68 pagina’s tellend, 21 cm grote, geïllustreerde boekje Sint Liudger de voltooier.uit.* Bruna (bekend van het klooster in Drachten), was de eerste die Ludgerus deze passende naam gaf.

FOTO’S: Gerhild van Rooij
1. Kerk in hand van St. Ludgerus, Liudger of Ludger, Anno Smith
2. Ludgerus, staf en kerk (1951), A. Smith, Bonifatiuskerk, Dokkum
3. St. Ludgerus ten voeten uit op console, Anno Smith Dokkum
4. Tekstbord (1992) onder Keramieken St. Ludgerus van A. Smith

NOOT
*Boekje met Literatuuropgave en Index heeft een los bijgevoegde Addenda en Corrigenda.

Zie ook Te zien in over Fons en Ortigo

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail