TE ZIEN IN… Aflevering 342: Anne Woudwijk verbeeldt in Tytsjerk een uitgestorven beroep
TYTSJERK / DRACHTEN – Het monumentale hardstenen beeld aan de vaart in Tytsjerk, is in 1982 in opdracht van gemeente Tytsjerksteradiel gemaakt. Anne Woudwijk vertelde zaterdag jl. bij de opening van de GBV-thematentoonstelling in het zeel, dat dit beeld Skipperske yn ’e line, zijn oma Berendtje en haar in de twintigste eeuw uitgestorven beroep ‘in het zeel lopen’ eert.
TYTSJERK/DRACHTEN – Het monumentale hardstenen beeld aan de vaart in Tytsjerk, is in 1982 in opdracht van gemeente Tytsjerksteradiel gemaakt. Anne Woudwijk vertelde zaterdag jl. bij de opening van de GBV-thematentoonstelling in het zeel, dat dit beeld Skipperske yn ’e line, zijn oma Berendtje en haar in de twintigste eeuw uitgestorven beroep ‘in het zeel lopen’ eert.
VERDWENEN AMBACHTEN
Veel kunstwerken in de openbare ruimte van gemeente Tytsjerksteradiel dateren uit de eerste helft van de jaren tachtig in de twintigste eeuw. De gemeente nam rond 1980 het besluit om in het kader van de dorpsvernieuwingen voor elk dorp van de gemeente een eigen beeld te laten maken. De meestal beelden zijn figuratieve kunstwerken. Alle kunstwerken verbeelden een facet van de dorps- of streekgeschiedenis, passend bij het eigen cultureel erfgoed van dat dorp en de omgeving. De beelden laten door de gemeente heen samen de geschiedenis zien van mensen, daarbij horen ook verdwenen ambachten waarvan het Skipperske van Woudwijk een sprekend voorbeeld is. Het is een van de kunstwerken die eraan herinnert dat het industriële tijdperk enorm veel heeft veranderd in de uitoefening van veel ambachten en beroepen en binnen het vervoer over wegen of waterwegen.
MOBILITEITSGECHIEDENIS
Voor Tytsjerk viel de keuze op het laten verbeelden van de met het dorp verbonden mobiliteitsgeschiedenis, vervoer door het dorp, landschap en water. Woudwijk kon kiezen uit de anno 1982 al langer verdwenen diligence of een schippersvrouw, van wie het beroep in de twintigste eeuw was veranderd. Technische uitvindingen leverden nieuwe materialen en met de industrialisatie en massa productie veranderde de aansturing van oude voertuigen, schepen en de bijbehorende beroepen. Anne Woudwijk koos meteen voor de schippersvrouw omdat zijn familie van moeders kant turfschippers waren. Tot aan de aanschaf van een motorduwbootje, liep zijn grootmoeder Berendtje nog als jager in het zeel. Dat beroep is uitgestorven.
PUUR FYSIEKE KRACHT
Anno 2025 is er voor vervoer, werk en huishouding nauwelijks fysieke inspanning meer nodig. Het ontwikkelen en onderhouden van de eigen fysieke kracht is er voornamelijk op gericht om gezond te blijven en is sporten een manier om de grenzen te verleggen en uithoudingsvermogen te trainen. Vroeger was fysieke inspanning en uithoudingsvermogen noodzaak om ambachtelijk werk uit te kunnen blijven voeren. De meeste arbeid is overgenomen door gemotoriseerde en computergestuurde machines of voertuigen, ook het beroep van de vissersvrouw in het trekzeel of het skipperske yn ’e line verdween toen de opduwer zijn intrede deed. Woudwijk, blikt terug in het beeld van zijn grootmoeder. Zij trotseert weer en wind en trekt in lange bovenrokken de lijn waaraan het schip is vastgemaakt, die zit vast aan het zeel waarin ze loopt. Tot rond 1950 waren vooral in de veengebieden, trekkende schippersvrouwen, soms ook samen met een of meer van hun kinderen een bekend beeld langs vaarten en kanalen, zoals in Tytsjerk, zo staat er langs de Compagnonsvaart in Gorredijk een beeld van twee mensen in het zeel van David van Kampen.
UITVERGROOT IN BELGISCH HARDSTEEN
Anne is een beeldend kunstenaar en benadrukt in zijn beelden wat voor hem symbool staat voor de uitgebeelde gebeurtenis of personen. Door het sterk uitvergroten van het zeel drukt hij uit hoe zwaar het werk van de jager was, hoe de band op de borst drukte en hoe weinig bewegingsvrijheid de schippersvrouw in het zeel heeft tijdens het trekken van het schip. De vrouw is compact weergegeven, als symbool van haar samengebalde kracht, ze lijkt op te gaan in de lagen kleding en doeken, die haar beschermen tegen snerpende wind, felle kou en misschien ook wel de hitte. Alles om haar heen lijkt weg te vallen, alsof er alleen het trekken is, waarvan op dat moment het hele gezin financieel afhankelijk was. Jagen gebeurde bij ongunstige wind en tegenstroom, omdat op windkracht zeilen dan niet mogelijk was en over jaagpaden lopen om het schip op koers te houden wel. Het schip stilleggen betekende inkomensverlies. Auteur Arjan Bosgraaf, neef van Anne Woudwijk, vertelde in Galerie Bloemrijk Vertrouwen dat de door Anne uitgebeelde Berendtje niet alleen een vrouw uit één stuk was, maar ook een zuinige vrouw. Een extra knecht inhuren als je zelf kon jagen kwam niet ter sprake, ze had de mentaliteit van een topsporter, theaterperformer of vrijheidsvechter: altijd doorgaan, desnoods met de blik op oneindig, zolang dat nodig is. Die vastberadenheid heeft Anne goed kunnen weergeven.
FOTO’S:
1. Anne Woudwijk. Skipperske yn ’e line (1982), Belgisch hardsteen, Tytsjerk. (foto CCSA/Keunstwurk).
2. Anne Woudwijk op 8 maart 2025, Internationale Vrouwendag, in Galerie bloemrijk Vertrouwen, Aldtsjerk (foto Floriske Gerritsma).
3. Interactie Anne Woudwijk en publiek, opening expositie Vrouw in het zeel, yn ‘e line, Aldtsjerk (foto Gerhild van Rooij).
Tip: zie ook TE ZIEN IN… Aflevering 341
Stuur je tip, video of foto's naar:
0511-441202 of nieuws@rtvnof.nl.
