TE ZIEN IN… Aflevering 380: Karakteristiek hoog transformatorhuisje bij dijk in Kollumerpomp
KOLLUMERPOMP – Het uitzendgebied van RTV NOF telt vele lage metalen behuizingen voor een of meer transformatoren en enkele uit bakstenen opgetrokken transformatorhuisjes met metalen deur en pannen op het dak. Een van de cultuurhistorische elektriciteitshuisjes aan de rand van Kollumerpomp staat als bouwkundig teken in het agrarisch landschap tegenover de oude dijk en komt daar goed uit.
BEELDBEPALEND
Kollumerpomp, kortweg De Pomp, omvat ook voormalige buurtschap Terp, of De Terp, in het buitengebied en was tot 1906 een buurtschap van kerkdorp Kollum. De Pomp en Kollum liggen sinds 2019 in de gemeente Noardeast-Fryslân Het recreatiegebied Kollumeroord, met bos, wandelpaden, jachthaven en vakantiewoningen ligt even ten noorden van het dorp dat noordoostelijk van Kollum, zuidoostelijk van Ingwierrum, zuidelijk van het Lauwersmeer en noordwestelijk van Warfstermolen ligt. Wandelpaden, fietspaden en wegen lopen hier langs meerdere historische transformatorhuisjes.
DE POMP
Omstreeks 1315 werd de zeedijk aangelegd. In 1529 werd een deel van de Lauwers zee (nu Lauwersmeer) ingedijkt, de oude zeedijk werd een slaperdijk. Het dorp stond oorspronkelijk bekend als Kollumer Uiterdijksekluft. Pomp in Kollumerpomp is ontleend aan de in 1543 aangelegde duiker in de zeedijk voor de afwatering op zee via de Pompsterried. De Pompsterried verbindt de Kollumerpomp via de Dwarsried en Zijlsterried met het Dokkumergrootdiep en daarmee met de Friese binnenwateren. Kollumerpomp is vanaf de 17e eeuw ‘De Pomp’ genoemd en begin 20ste Kollumerpomp. Anno 2025 wordt Kollumerpomp officieel afgekort tot De Pomp. Pieter Duijff schrijft daarover in zijn boek ‘Der dy namma fan heten is. It komôf fan plaknammen’. De afkomst van het woord pompe is onzeker, maar veel wijst erop dat pomp (pompe) het geluid van klotsend water nabootst.
HOOG ERFGOEDHUISJE
Het transformator- of elektriciteitshuisje bij de dijk in De Pomp is kleiner dan een tiny huis. Het cultureel erfgoedhuisje heeft een zadeldak, de meest voorkomende dakvorm in Nederland en Europa. De twee tegenover elkaar geplaatste hellende vlakken met bovenrand of nok en onderrand of dakvoet hebben aan weerszijden daklijsten langs de topgevels. Vanaf de jaren zeventig zijn lagere transformatorhuisjes gebouwd, zonder daken. De behuizingen van transformators in dorpen of steden en buitengebieden zijn lage metalen behuizingen geworden en vallen minder op dan de bakstenen huisjes. De bouwvoorschriften veranderden in de jaren zeventig, lagere huisjes moesten visuele ruis te voorkomen. De hoogte van het huisje aan de dijk wordt benadrukt door het kleine vloeroppervlak en hoge zadeldak. Dit type transformatorhuisje is bijna een losstaand torentje. De witte nok en dakvoet voor en achter en witte daklijsten op de zijgevels contrasteren met de baksteen, evenals zes witte roosters in de linkerzijgevel. Onderaan het huisje en naast de deur zijn donkere bakstenen gebruikt. Naast de deur zijn smalle nissen, boven de deur rodere bakstenen en in de gevel met roosters nog een grote uitsparing.
TRAFODEUR
Op de donkergroene trafodeur prijkt een witte informatiesticker met blauw en lila beeldmerken en ‘24 uur per dag bereikbaar voor het melden van gaslucht, stroom-, gas- en meterstoringen 0800 9009 Nationaal storingsnummer gas en stroom. Liander onderdeel van Alliander.’ Liander is het grootste onderdeel van de Alliander groep energienetwerkbedrijven, de netbeheerder die verantwoordelijk is voor het beheer van het gas- en elektriciteitsnet in een derde van Nederland. Een metalen schild met in zwarte letters, ‘bij Soensterdijk 11 Kollumerpomp’ is op de deur geschroefd en draagt een paars-witte sticker met ‘0800 9009 Nationaal storingsnummer gas en stroom, Continuon Netbeheer’ en nu lilakleurig logo. Het volgende ‘bliksemschichtschildje’ mist contrast, de tekst ‘HOGE SPANNING LEVENS GEVAARLIJK en bijbehorende bliksemschicht zijn nauwelijks zichtbaar. De ronde, rood-witte verbodsbordsticker met zwart ‘wildplassen verboden’ pictogram midden op de deur is even groot als de schildjes en Liander-sticker samen en brengt vormgeving van de 20ste en 21ste eeuw samen.
ERFGOEDFOTO’S Gerhild van Rooij:
1. Transformatorhuisje, Soensterdijk 11, Kollumerpomp, zijgevel, roosters (2025, auteur).
2. Pad naar, deur met stickers en schilden in voorgevel (idem).
3. Cultuurhistorisch erfgoedhuisje met daarachter de Soensterdijk (idem).
Stuur je tip, video of foto's naar:
0511-441202 of nieuws@rtvnof.nl.
