Twee Gevelstenen PKN
EASTERMAR – Op de gevel van de Gereformeerde kerk, nu PKN gemeente aan de Grote Hornstweg13a / ’t Hof 57, prijken twee reliëfgevelstenen waarvan de vierkante ondergrond met een beitel is bewerkt. Middenin het rondschrift staan gladde voorstellingen. Op de ene steen staat een gestileerde boom, op de andere staan herkenbare kerkelijke symbolen. Te zien in .. nr. 78 Gerhild van Rooij
EASTERMAR – Op de gevel van de Gereformeerde kerk, nu PKN gemeente aan de Grote Hornstweg 13a / ’t Hof 57, prijken twee reliëfgevelstenen waarvan de vierkante ondergrond met een beitel is bewerkt. Middenin het rondschrift staan gladde voorstellingen. Op de ene steen staat een gestileerde boom, op de andere staan herkenbare kerkelijke symbolen.
Te zien in .. nr. 78 Gerhild van Rooij
Gevelsteen 1950
Op een van beide grijze gevelstenen op de voormalige Protestante kerk staat boven de tekst GEDENKSTEEN GELEGD DOOR en onder ‘Mevr. D.B.v.d.Meulen’. Middenin dit rondschrift is een gelijkzijdige driehoek met geplaatst met een punt omhoog. De basis van de driehoek rust op een staande smalle verticale rechthoek. Het geheel lijkt een naaldboom met naast de stam links het getal 19 en rechts 50. Deze getallen staan voor het jaartal 1950, dit is het jaar waarin de kerk in gebruik is genomen, de voorstelling symboliseert een nieuw geplante boom, die met de vorm van de driehoek naar de heilige drie-eenheid wijst.
Gevelsteen Behoud
Op de tweede even grote gevelsteen staat boven *UW WERK, O HEERE! En onder BEHOUD DAT IN HET LEVEN. Binnen dit rondschrift staat een smalle lessenaarstandaard waarop als een opengeslagen Bijbel ligt met daarachter een avondmaalsbeker. Daarboven een zespuntige ster met zes stralen, waarvan twee de (heilige) driehoeksvorm en standaard begrenzen. Beide gevelstenen zijn in de bakstenen gevel gemetseld. Boven en onder de gevelsteen is een rij van negen gevelstenen op de kant gemetselde, tussen twee regels gestrekte (liggende) bakstenen. De gevelsteen heeft een hoogte van acht regels gemetselde gestrekte bakstenen.
1887 Scheiding en 2006 hereniging
In 1887 gebeurt in Eastermar wat ook landelijk gebeurt. Na een kerkelijk conflict wordt op 27 juli de Gereformeerde Kerk opgericht. De eerste kerkdiensten worden in een wagenmakerij geleid door predikanten van buiten. Daarna verleent beoefenaar J. van der Meer uit Sumar hulpdiensten aan de gemeente. In 1891 wordt ds. Kamans uit IJlst als eigen predikant beroepen. Hij blijft tot 1908. Tot 1904 is hij ook predikant van de Gereformeerde Kerk van Jistrum, die in 1904 een eigen predikant beroept. Er komt in de eenentwintigste eeuw een eind aan de 2 kerkgenootschappen in Eastermar. De kerk aan de Torenlaan in it Heechsân, de oude dorpskern van Eastermar, en de kerk met de gevelstenen ‘op de buorren’ gaan samen verder als PKN gemeente. De officiële vereniging van de Gereformeerde en de Hervormde gemeente wordt gevierd in het weekend van 20 en 21 mei 2006 met feestelijkheden en een dienst die wordt bijgewoond door veel voormalige predikanten..
Dam Jaarsma
De Friese dichter-schrijver, hulppredikant, erfgoed-, kunst- en verhalenverzamelaar Adam Aukes (Dam) Jaarsma is op 19 juli 1914 geboren op het adres Oostermeer 26. In 1950 kreeg dit adres de naam E. M. Beimastraat, naar sterrenkundige Elte Martens Beima. Op 10 juli 1991 stierf Dam Jaarsma in Nij Smellinghe in Drachten als de grootste verhalenverzamelaar die ons land rijk was. Hij heeft het grootste deel van zijn leven in het rond 1880 als rentenierhuis gebouwde ouderlijk huis gewoond waarvan de schuur van het boerenbedrijf annex fouragehandel opslag werd voor zijn verzamelingen ansichtkaarten, boeken, textiel, kunst en nog veel meer. Op zijn geboortehuis hangt nu een plaquette.
2014 Jaarsma wandeling
Dam Jaarsma kon zijn studie theologie aan de Rijksuniversiteit in Groningen niet voltooien door de Tweede Wereldoorlog. Wel werd hij vrijzinnig-hervormd hulppredikant en godsdienstleraar in Delfzijl, maar keerde spoedig terug naar Oostermeer. In 2014 bracht Stichting 100 jaar Dam Jaarsma samen met partners een jaarprogramma met exposities, publicaties, films, lezingen en andere activiteiten over de werkterreinen van Dam Jaarsma, waaronder de Jaarsma wandeling. De gidsen vertelden dat de kleurrijke, verstrooide maar aimabele Dam Jaarsma de bouw van de kerk uit 1950 heeft meegemaakt en het gebouw passeerde op weg naar familiebezoek of als hij op de fiets rondtrok om volksverhalen te verzamelen, mensen aan de praat te krijgen of zijn verzamelingen volkskunst, gebruiksvoorwerpen en kunst aan te vullen.
Verhaal over Slinger-orthodox
De kerk en pastorie op it Heechsân maken deel uit van de wandeling. ‘Slingerorthodox’ Ds. Prins stond van 1898-1927 in Oostermeer. Met orthodoxen praatte hij als orthodox, met een vrijzinnige leek hij vrijzinnig. Bij CJ103402, verhalenbank.nl staat: “Dominee Prins van Oostermeer was eens met een ouderling op stap. Dominee had het niet gemakkelijk. Ze liepen door een weiland met beesten. Er stond een wrijfpaal. Daar nam dominee Prins zijn hoed af. Waarom doet u dat? vroeg de ouderling. Dat is een volle broer van me, antwoordde dominee Prins. (Romke Hoeksma, Drogeham, 21 juni 1973).” In Frieslands volksleven, II, 306, noemt Waling Dykstra het spreekwoord ‘Dominees zijn wrijfpalen waar het christelijk volk de huid aan rost.’ Jurjen van der Kooi meent dat het verhaal uit dit uitsluitend in Friesland gevonden spreekwoord is voortgekomen.
Eastermarder Jaarsma geëerd
Voor zijn enorme prestaties op het gebied van Friese verhalen verzamelen is Dam Jaarsma in 1963 beloond met de zilveren erepenning van de Fryske Akademy die deel uitmaakt van de KNAW, Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen. In 1989 ontving Jaarsma de erepenning en het daaraan verbonden ereburgerschap van de gemeente Tytsjerksteradiel. Aan de voorzijde staat het gemeentewapen en op de keerzijde de persoonsnaam. De penning wordt sinds 1984 in zeer bijzondere gevallen uitgereikt aan een inwoner met grote, algemeen erkende verdiensten.
TIP, wandeling en verhalen
Marianne van Zuijlen en Theo Meder stelden voor het Meertens Instituut, de fraaie 43 paginagrote gids Jaarsma Wandeling Oostermeer samen over zevenentwintig locaties en bezienswaardigheden met bijpassende volksverhalen in het Nederlands, kaarten, portretten en afbeeldingen van de historische locaties. De wandeling gaat van het geboortehuis van Dam Jaarsma, via it Heechsân (Hoogzand) naar het Schuilenburgkanaal en weer naar het beginpunt. De pdf-uitgave staat op Wandelroute_Jaarsma_Nederlands.pdf (knaw.nl)
Gerhild van Rooij. Curator Galerie Bloemrijk Vertrouwen, Aldtsjerk
Cultuurrubriek Te zien in … nr. 78
Foto’s
1 Anoniem PKN kerk(uit 1950), Grote Hornstweg13a Eastermar
2 Gerhild van Rooij Gevelsteen met boom, 1950, PKN kerk, Eastermar
3 Gerhild van Rooij Gevelsteen Religieuze symbolen, PKN, Eastermar
Bronnen:
In de tekst; PKN gemeente Eastermar; www.verhalenbank.nl (Meertens Instituut); Gemeente Tytsjerksteradiel; Stichting 100 jaar Dam Jaarsma 2014
Stuur je tip, video of foto's naar:
0511-441202 of nieuws@rtvnof.nl.
