VIDEO: Oudste molen van Noardeast-Fryslân blijkt na houtonderzoek nog specialer
HOLWERT – Molen De Hoop in Holwert is voor zover bekend de oudste constructie met dennenhout in Nederland.
HOLWERT – Molen De Hoop in Holwert is voor zover bekend de oudste constructie met dennenhout in Nederland. Bovendien is het verreweg de oudste molen in Noordoost-Fryslân. Dat blijkt uit nieuw historisch en houtonderzoek.
Er was al veel bekend over de koren- en pelmolen, maar er leven bij Stichting Monumentenbehoud Noordoost-Fryslân ook veel vragen. Deze stichting heeft de molen in beheer. De stichting bestaat dit jaar 30 jaar en besloot daarom een onderzoek naar de molen op te zetten.
Een exact bouwjaar van De Hoop was niet bekend. Daarom is de hulp ingeschakeld van Paul Borghaerts, die ‘dendrochronologisch’ houtonderzoek doet. Hij heeft houtmonsters uit de molen gehaald en de jaarringen gemeten, waarmee het moment van het kappen van het hout kon worden bepaald.
Paul Borghaerts haalt een houtmonster uit de molen – Stichting Monumentenbehoud Noardeast-Fryslân
Al aan het begin van de 15e eeuw stond er een voorganger van de molen op dezelfde plek. Deze standerdmolen malen rogge en tarwe voor het dorp en Hania State. Maar halverwege de 18e eeuw is de molen vervangen. Omdat dit op een vreemde manier is gedaan, bestond het vermoeden dat een andere, afgebroken pelmolen opnieuw gebruikt is voor het vernieuwen van De Hoop. Het onderzoek liet zien dat de balken in het bovenste deel van de molen zijn gemaakt van grenenhout uit Estland dat in 1743 is gekapt. Daarmee bleek dat de pelmolen niet opnieuw kan zijn gebruikt, want die was tot 1751 nog volop in bedrijf.
Van antwoorden naar nieuwe vragen
De resultaten uit het hout van het onderste deel riepen echter meer vragen op. Want dit onderstuk is gebouwd van dennenhout dat in 1810 in Polen is gekapt. Het onderste deel moet in de Franse tijd gebouwd zijn. Borghaerts denkt dat de bijzondere keuze voor dennenhout te maken heeft met de Napoleontische oorlogen, waardoor de handel in hout lastiger was dan anders.
De molenaar in die periode was Luitjen Jans, die in 1811 de toepasselijke achternaam ‘Van der Meulen’ aannam. Een inventaris en advertenties hebben bevestigd dat hij de molen meerdere keren heeft vertimmerd. De grenenhouten hoofdas komt ook uit de periode rond 1811.
Dennenhout uit het onderste deel van de molen – Stichting Monumentenbehoud Noardeast-Fryslân
Borghaerts kwam nog nooit dennenhout tegen in zware houtconstructies. Vanwege die houtkeuze moest de schuur onder de stelling wel worden opgeknapt, want dennenhout kan slecht tegen water en daardoor lekte het erg. Het onderzoek van Borghaerts heeft met behulp van de Historische Vereniging Noordoost-Friesland en molendeskundigen meer duidelijk gemaakt over de geschiedenis van de molen. Toch roept het weer nieuwe vragen op: want hoe is het onderste deel vervangen en waarom staat de bovenkant binnen de onderkant en loopt het niet in één stuk door? “Wordt vervolgd”, zo hoopt de stichting. Met nieuw onderzoek willen ze proberen het verhaal van de monumenten beter bij het publiek te krijgen.
Stuur je tip, video of foto's naar:
0511-441202 of nieuws@rtvnof.nl.