Kans op Elfstedentocht neemt verder af, toch is er hoop
REGIO – Kon men rond 1950 nog rekenen op een Elfstedentocht van eens per 4 jaar, inmiddels verwachten onderzoekers niet vaker een Elfstedentocht dan eens per 14 tot 32 jaar. Met doorzettende klimaatverandering zal de kans op een Elfstedentocht verder afnemen, al blijven tochten mogelijk als de mondiale emissies van broeikasgassen gereduceerd worden. Hoe deze emissies ook zullen verlopen, het is waarschijnlijk dat marathons op natuurijs kunnen blijven plaatsvinden tot het eind van deze eeuw. De speciaal geprepareerde ijsbaan in Winterswijk heeft aan twee opeenvolgende ijsdagen genoeg. Dit blijkt uit een studie in het gezaghebbende wetenschappelijke tijdschrift Climatic Change.
REGIO – Kon men rond 1950 nog rekenen op een Elfstedentocht van eens per 4 jaar, inmiddels verwachten onderzoekers niet vaker een Elfstedentocht dan eens per 14 tot 32 jaar. Met doorzettende klimaatverandering zal de kans op een Elfstedentocht verder afnemen, al blijven tochten mogelijk als de mondiale emissies van broeikasgassen gereduceerd worden. Hoe deze emissies ook zullen verlopen, het is waarschijnlijk dat marathons op natuurijs kunnen blijven plaatsvinden tot het eind van deze eeuw. De speciaal geprepareerde ijsbaan in Winterswijk heeft aan twee opeenvolgende ijsdagen genoeg. Dit blijkt uit een studie in het gezaghebbende wetenschappelijke tijdschrift Climatic Change.
Update
“Toen ik werd geboren – in 1956 – was de kans op een Elfstedentocht 1 op 4. Toen mijn dochter werd geboren – in 1999 – was de kans al verkleind tot 1 op 10. Een enorme verandering in één generatie”, aldus premier Balkenende in 2005. Volgens onderzoekers Hans Visser en Arthur Petersen van het PBL was deze kans in 2008 verder afgenomen naar eens per 18 jaar. Dit publiceerden zij in het wetenschappelijke tijdschrift Climatic Change: The likelihood of holding outdoor skating marathons. Vandaag publiceren dezelfde auteurs, in samenwerking met het KNMI en de Winterswijkse IJsvereniging, een update van de studie uit 2008, wederom in Climatic Change. In het nieuwe artikel laten de auteurs zien dat de kans op een Elfstedentocht verder afgenomen is naar 1 op 32 [11–122]. Echter volgens een andere rekenwijze, recent ontwikkeld bij het KNMI, is weliswaar de kans ook verder afgenomen maar blijft deze gunstiger uitvallen voor schaatsers, namelijk gemiddeld eens per 14 [8–30] jaar. Beide schattingen zijn omgeven door brede onzekerheidsbanden. Dat komt doordat wintertemperaturen in Nederland van jaar op jaar sterk kunnen variëren.
Toekomst van de Elfstedentocht
De onderzoekers onderzochten verder hoe kansen op een Elfstedentocht zich in de toekomst zullen ontwikkelen. Hiertoe combineerden zij de indicator die bepaalt of een tocht wel of niet gereden zou kunnen worden, met klimaatscenario’s voor Nederland van het KNMI. Deze ‘Elfsteden-indicator’ bestaat uit het berekenen van de gemiddelde temperatuur van de koudste aaneengesloten periode van 15 dagen. Als deze temperatuur lager is dan −4.2 graden kan met grote aannemelijkheid een tocht gereden worden. Drie mogelijke toekomstscenario’s van het KNMI zijn doorgerekend: (i) een laag scenario waarbij de uitstoot van mondiale broeikasgassen sterk teruggedrongen wordt, (ii) een midden scenario waar de wereld doorgaat ‘as usual’, en (iii) een hoog scenario waarin emissies sterk blijven stijgen. De resultaten laten zien dat Elfstedentochten nog steeds mogelijk zijn mits de mondiale emissies binnen de perken blijven. Alleen in het hoge emissiescenario worden tochten uiterst onwaarschijnlijk.
Marathons op natuurijs blijven mogelijk
Het artikel in Climatic Change geeft ook hoop voor schaatswedstrijden op natuurijs. Wel zullen marathons zich dan moeten verplaatsen van 11 steden naar één stad. In Winterswijk is een 400-meter baan ontwikkeld waar natuurijsmarathons georganiseerd kunnen worden bij twee opeenvolgende ijsdagen met temperaturen van 4 graden onder nul, in combinatie met een onbewolkte nacht. Zo werd op 9 januari 2024 de eerste officiële marathon op natuurijs gereden op die baan. De nieuwste experimenten in Winterswijk wijzen er op dat wedstrijden met een beperkt aantal wedstrijdrijders zelfs mogelijk kunnen zijn na één nacht vorst. Daarbij laten de KNMI-scenario’s zien dat de benodigde ijsdagen en vorstdagen voor zulke situaties tot het eind van deze eeuw mogelijk blijven.
Nostalgie
De resultaten van het nieuwe artikel laten zien dat ‘Elfsteden-nostalgie’ voorbarig is. Tochten zijn zeer wel mogelijk. Maar dan zal het Klimaatakkoord van Parijs – afgesloten door 195 landen in 2015 – nageleefd moeten worden. Doordat de laatste Elfstedentocht plaatsvond in 1997, is de Elfstedentocht omgeven geraakt door nostalgie. Zo worden er buiten Nederland alternatieve Elfstedentochten georganiseerd: op de Weissensee in Oostenrijk sinds 1989 en op het Sylvanmeer in Canada sinds 2003. In Nederland kan de tocht gefietst worden, gestept, geroeid, gezeild, geskeelerd en gezwommen. De tocht is zelfs vliegend afgelegd. In 2021 legde een squadron F16’s de Elfstedentocht af in 8 minuten. Er is een Elfstedentocht-museum in Hindeloopen en tot voor kort een musical in Leeuwarden. De auteurs concluderen dat nostalgie niet nodig is. Ook voor komende generaties schaatsers is er hoop. Wel staat schaatsen als oer-Hollands cultureel erfgoed onder druk.
Stuur je tip, video of foto's naar:
0511-441202 of nieuws@rtvnof.nl.