Schapenhouderijen onder druk: “Hoe lang noch skiep yn ‘e greiden?”
NOORDOOST-FRYSLAN – Wat zie je voor je als je aan Fryslân denkt? Groene weilanden, kudden schapen, huppelende lammetjes? Het zou zomaar kunnen dat beeld op termijn verdwijnt. Want de schapenhouderij staat onder druk, ook in Fryslân. Dat komt niet alleen door de veeziekte blauwtong, die de laatste twee jaar veel schade aanrichtte, of door de terugkeer van de wolf, die ook veel slachtoffers maakt. Er speelt meer.
Meeste schapen
Fryslân heeft op dit moment enkele honderden professionele schapenhouderijen. In totaal hebben die meer dan honderdduizend schapen. Daarmee is Fryslân koploper in Nederland.
De meeste bedrijven zetten de schapen in voor het beweiden, van bijvoorbeeld boerenland, wanneer de koeien in de stal staan in de herfst en de winter. Maar schapen houden ook de begroeiing van natuurgebieden en zeedijken kort. Om die reden zie je ze ook steeds vaker op stukken gras in de bebouwde kom. Er zijn ook bedrijven die schapen houden voor de melk, maar dat zijn er een stuk minder.
Krimp
De schapensector krimpt al tientallen jaren, blijkt uit een rapport in opdracht van het ministerie van Landbouw. Telde Nederland ongeveer dertig jaar geleden nog bijna twee miljoen schapen, in 2023 was dat de helft minder. Het aantal bedrijven neemt ook af. In 1993 waren er nog 25.000 geregistreerde bedrijven met schapen, vorig jaar waren dat er een kleine 8.000. Uit het onderzoek blijkt dat de opbrengsten voor schapenhouders wel omhoog zijn gegaan, maar de kosten ook.
Een schapenhouder hield de afgelopen jaren gemiddeld ongeveer honderd euro over aan één schaap. Dat komt neer op een uurloon van 16,50 euro. Dat is de helft van wat een ondernemer van het niveau van een schapenhouder normaal gesproken verdient.
Kosten en baten
De opbrengst groeide de laatste jaren, doordat de prijs voor schaapsvlees omhoog ging. Dat wordt wel toegeschreven aan de Brexit. Groot-Brittannië exporteert veel schapenvlees, maar sinds de Brexit is de uitvoer moeilijker geworden.
Dat de kosten oplopen, komt onder andere door de hoge grond- en pachtprijzen. Die zijn voor een schapenboer lang niet zo makkelijk te betalen als voor een melkveehouder of een akkerbouwer. De opbrengsten in deze sector liggen namelijk hoger dan in de schapenhouderij.
Een andere factor is het eten voor schapen. De prijs daarvan ging de laatste jaren sterk omhoog, als gevolg van een verstoorde markt door de oorlog in Oekraïne.
Blauwtong
Naast dure grond en duur eten hadden schapenhouders de afgelopen twee jaar ook veel schade door blauwtong. De populatie liep in twee jaar tijd met twintig procent terug als gevolg van die ernstig dodelijke ziekte.
Het kostte de schapenhouders veel geld. Ze liepen inkomsten mis doordat ze schapen kwijtraakten. Bovendien waren ze veel geld kwijt aan de dierenarts, voor behandeling van hun zieke dieren en voor het inenten, toen er een vaccin was.
Schade door de wolf
En dan hebben schapenhouders, vooral in het zuidoostelijk deel van Fryslân, de laatste jaren te maken met de wolf. Die situatie kan ze ook op kosten jagen. Voor eigenaren van grote kuddes die hun dieren regelmatig weiden, is het duur en arbeidsintensief om goed werkende hekken neer te zetten om de dieren te beschermen tegen aanvallen van wolven.
Als ze te maken hebben met een aanval, zijn schapenhouders ook geld kwijt. Een dood schaap wordt wel vergoed, maar de administratie kost tijd en dus geld. Door de stress raken schapen regelmatig lammetjes kwijt. Dat wordt niet vergoed. Schapen worden na een aanval regelmatig in een stal gehouden, waar ze voedsel moeten krijgen en op strooisel moeten staan. Ook dat kost extra geld.
Geen vangnet
Doordat de opbrengsten niet in verhouding staan met de kosten, draaien veel schapenhouders met verlies. Volgens het onderzoek in opdracht van het ministerie van LVVN gaat het om ruim 29 miljoen euro per jaar voor de hele sector. Voor een bedrijf komt het gemiddeld neer op bijna 15.000 euro. De meeste schapenhouders kunnen zulke verliezen niet opvangen.
Als een schapenhouder wil stoppen, is er geen vangnet zoals bijvoorbeeld melkveehouders dat wel hebben. De sector heeft geen productierechten die verkocht kunnen worden. En er zijn ook geen opkoopregelingen, zoals die er wel zijn voor melkveehouders.
Het onderzoek concludeert dan ook dat als er niets verandert, de schapenhouderij in de toekomst zo sterk zal krimpen, dat er in steeds meer regio’s in Nederland geen of nauwelijks meer schapen te zien zullen zijn.
Fryslân zal een van de laatste provincies in dat rijtje zijn, omdat hier op dit moment nog de meeste schapen worden gehouden. Maar de vraag is hoelang dat nog duurt.
Stuur je tip, video of foto's naar:
0511-441202 of nieuws@rtvnof.nl.
